Latinitsia – moie zaхoplennia y stimul rozvitku. Meny malo prosto rozmovliati ukrajnsjkoiu, ia хotcu znati ystoryiu jj viniknennia v konteksty ynciх evropeisjkiх mov, perevaqna byljcystj z iakiх koristuiutjsia latinitseiu. Dlia mene latinitsia – dvery v zahaljne movoznavstvo, v fonetiku.
V toi samii tcas, tse novii vimyr, iakii zmucuie divitisia na vlasnu movu svyqim okom, a tse probudquie zatsykavlenystj, sponukaie do doslydqenj ta samorozvitku.
Mi koristuiemosia kirilitseiu najvno, nekrititcno, razom yz rosyianami, bolharami ta mongholami. Tsia znakova sistema vydokremliuie nas vyd Evropi; хotcemo mi, tci ny, ale robitj nas tcastinoiu «русского мира».
Y tse odna z pritcin, tcomu liudi ne хotcutj pereхoditi na ukrajnsjku, – voni jj spriimaiutj iak ynvaryant rosyisjkoj. "Odin alfavyt" zvutcitj iak "odin narod" – v rezuljtaty «какая разніца», adqe kupa ukrajnsjkiх slyv nytcim zovnycnio ne vydryzniaiutjsia vyd rosyisjkiх – небо, нога, рука, вниз, голова, день, мир, дикий, великий, короткий toctco.
Moskovitam duqe хotylosia, abi ukrajnsjka mova spriimalasia lice iak dyalekt tak zvanoho «велікорусского языка». Ale ukrajnsjka mova svojm fonetitcnim rozvitkom duqe ryznitjsia vyd rosyisjkoj.
Ostannia ie svoierydnoiu rekonstruktsyieiu staroslovjansjkoj, iaku ctutcno perenesli na uhro-fynsjkii substrat. Tse iakbi iakiisj yncii ta dikii naryd, ctco mequie z Ytalyieiu, zabuvci vlasnu movu potcav pereimati mertvu latinu, vdiхaiutci v nej qittia na pobutovomu ryvny. V rezuljtaty mi b mali ytalyisjku (iaka prirodno rozvinulasia z latini) y psevdo-latinsjku (iaka ctutcno rozvinulasia na nepritamannomu dlia romansjkiх mov grunty).
Ukrajnsjka mova do staroslovjansjkoj maie takii samii stosunok, iak ytalyisjka do latini. A rosyisjka mova na ukrajnsjkomu tly – tse polytitcnii, ympersjkii eksperiment z nacim movnim minulim, duqe pydstupnii, qivutcii, zy vsyma ruinyvnimi oznakami parazita.
Naihyrce te, ctco nevydjemnim elementom tsioho eksperimentu stala znakova sistema, iaku ympersjka vlada vziala na ozbroiennia, abi demonstruvati vsym svoiu spadkoiemnystj vyd Kijvsjkoj Rusy.
Ne znaiu, tci postalo b v nas zaraz pitannia latinyzatsyj ukrajnsjkoj orfoghrafyj, iakbi porutc z Ukrajnoiu ne bulo takoj pydstupnoj Moskovyj. Moqlivo, mi b zaraz ycli tim samim cliaхom ctco y Serbi, iaky zaprovadili dvy paraleljny sistemi, odna z iakiх (a same latinsjka) povyljno vitysniaie kirilitcnu, ctco ne divno.
Tcomu tak? Tomu ctco kirilitsia – ne ie vlasne ukrajnsjkim vitvorom. Jj navjazali razom yz pravoslavjam. Batjkyvctcinoiu kirilitsy ie zovsym ne Kijv, a jj tvortsiami buli zovsym ne Kirilo ta Mefodyi (ostanny proponuvali yncu sistemu, ctco vydoma zaraz iak "hlaholitsia"), a do Kijvsjkoj Rusy tsy prosvytniki ne mali qodnoho stosunku.
Sama q "kirilitsia" bula stvorena na osnovy vyzantyisjkoho unytsyalu utcniami Kirila y Mefodyia – tse po suty veliky ghretsjky lyteri, iakimi stali zapisuvati slovjansjky teksti, ne robliatci rozryznennia myq velikimi ta malimi lyterami.
Z ohliadu na tse, y vraхovuiutci toi fakt, ctco byljcystj slovjansjkiх narodyv posluhovuiutjsia latinitseiu, ctco tsia latinitsia aq nyiak ne zypsuvala tsy movi, a navytj zberehla jх (tcudovii priklad tomu – malenjka latinyzovana Slovenyia), Ukrajna bez zovnycnioho tisku Moskovyj mohla b pyti vlasnim cliaхom y obrati soby tu sistemu pisjma, iaka b asotsyiuvala jj z Evropoiu y bula naibyljc vihydnoiu dlia nej ne lice v gheopolytitcnomu konteksty, a takoq y v suto lynghvystitcnomu.
Текст написаний системою української латиниці без діакритики «Фарбетка позиційна». Автор — Андрій Нікітін.
